Erkenning en ouderlijk gezag: Huidige wetgeving
In Nederland oefenen gehuwde ouders het ouderlijk gezag over hun kinderen van rechtswege gezamenlijk uit. Na ontbinding van het huwelijk of geregistreerd partnerschap is het uitgangspunt dat ouders het gezag gezamenlijk blijven uitoefenen, tenzij de rechter oordeelt dat het kind hierdoor klem of verloren raakt tussen de ouders, of dat het belang van het kind vordert dat slechts een van de ouders met het gezag wordt belast.
Voor ongehuwde stellen geldt dit niet. Ongehuwde stellen dienen eerst bij de gemeente aan te geven dat de vader de juridische ouder is. Vervolgens dient bij de rechtbank het ouderlijk gezag voor vader te worden aangevraagd, zodat de vader kan meebeslissen over de opvoeding en verzorging van het kind. Ouders dienen het verzoek tot gezamenlijk gezag digitaal of schriftelijk in bij de rechtbank.
Sinds 2021 heeft meer dan de helft van de eerstgeborenen ouders die niet getrouwd zijn, maar is de rechtspositie van ongehuwde vaders hierbij achtergebleven.
Niet gehuwde ouders: vader op achterstand
De moeder moet toestemming geven voor de erkenning en het ouderlijk gezag. De moeder kan dus de erkenning en de uitoefening van het gezamenlijk ouderlijk gezag blokkeren, want voor beiden heeft de vader haar toestemming nodig. Stemt de moeder niet in dan kan de andere ouder om vervangende toestemming tot erkenning of gezamenlijk ouderlijk gezag bij de rechter verzoeken.
Veel ongehuwde en niet-geregistreerde partners weten niet dat het gezag apart van de erkenning geregeld moet worden. Door die onwetendheid laten veel ouders na om na de erkenning ook het gezamenlijk gezag aan te vragen. De voorlichting die de ongehuwde ouders krijgen schiet blijkbaar tekort. Dat de vader geen ouderlijk gezag heeft wordt vaak pas ontdekt op het moment dat ouders uit elkaar gaan. Dit kan tot een machtsstrijd en grote problemen leiden, nu ingrijpende beslissingen over een kind kunnen worden genomen zonder dat de vader daar invloed op heeft. Denk daarbij aan verhuizing van moeder en kind naar het buitenland, zonder dat dat de vader daar in juridische zin op dat moment wat aan kan doen of geschillen over schoolkeuze en medische behandelingen.
Wetsvoorstel: geef ongehuwde vaders automatisch gezag
Ook vaders die niet gehuwd zijn moeten daarom, na erkenning, automatisch het ouderlijk gezag over hun kind krijgen, vinden D66 en VVD, die daarvoor gisteren een wetsvoorstel hebben ingediend. Met het wetsvoorstel van D66 en de VVD wordt dit onlogische en onpraktische verschil tussen gehuwde en ongehuwde vaders aangepakt. De belangen van kinderen geboren uit niet huwelijkse relaties worden als het wetsvoorstel van D66 en de VVD wordt aangenomen, beter gewaarborgd. Dat is in overeenstemming met internationale verdragen waarbij het belang van het kind altijd een eerste afweging dient te zijn.
Overgangsrecht
Het automatisme in gezamenlijk gezag na erkenning zal alleen gelden voor nieuwe situaties. Alle ouders die een kind hebben gekregen en erkend voor de inwerkingtreding van de nieuwe wet, blijven vallen onder de huidige regelgeving.